Chứng khoán là gì?
Thị trường chứng khoán Việt Nam thời gian qua đã có những bước phát triển đầy ấn tượng, thống kê cho thấy sự tăng trưởng vượt bậc về cả số lượng và quy mô kể từ năm 2020 cho đến nay. Số lượng nhà đầu tư cá nhân và quỹ đầu tư nước ngoài tham gia vào thị trường chứng khoán Việt Nam ngày càng nhiều. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu những khái niệm và định nghĩa cơ bản về thị trường chứng khoán.
Chứng khoán là gì?
Theo wikipedia, chứng khoán được định nghĩa như sau:
Chứng khoán là phương thức truyền thống mà các doanh nghiệp thương mại huy động vốn mới. Đây có thể là một giải pháp thay thế hấp dẫn cho các khoản vay ngân hàng tùy thuộc vào giá cả và nhu cầu thị trường đối với các đặc điểm cụ thể. Một nhược điểm khác của các khoản vay ngân hàng như là một nguồn tài chính là ngân hàng có thể tìm kiếm một biện pháp bảo vệ người vay không bị vỡ nợ thông qua các hợp đồng tài chính rộng rãi. Thông qua chứng khoán, vốn được cung cấp bởi các nhà đầu tư mua chứng khoán khi phát hành lần đầu. Theo cách tương tự, chính phủ cũng có thể phát hành chứng khoán khi cần tăng nợ công.
Theo luật Việt Nam, tại Điều 4 Luật Chứng khoán 2019 định nghĩa:
1. Chứng khoán là tài sản, bao gồm các loại sau đây:
a) Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ
b) Chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký
c) Chứng khoán phái sinh
d) Các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định
Chứng khoán là gì? (Ảnh: freepik.com)
Chứng khoán là một sản phẩm tài chính có thể giao dịch trên thị trường. Chứng khoán là một công cụ tài chính có giá trị, có thể mua bán và nắm giữ như tiền, có giá dài hạn, là một bằng chứng xác nhận sự sở hữu hợp pháp của người sở hữu với tài sản hoặc phần vốn của công ty hay tổ chức đã phát hành. Cụ thể, một cổ phần đại diện cho quyền sở hữu hợp pháp của một doanh nghiệp. Các tập đoàn sẽ phát hành cổ phiếu (cổ phiếu thông thường và cổ phiếu ưu đãi). Cổ phiếu khi được hoán đổi cho nhau thì sẽ được gọi là “chứng khoán”. Như vậy, đầu tư vào thị trường chứng khoán nghĩa là chúng ta đang mua quyền sở hữu một hay nhiều doanh nghiệp.
Hiện nay, chứng khoán thường có 3 loại phổ biến nhất là:
- Chứng khoán vốn (rủi ro: trung bình), ví dụ: Cổ phiếu phổ thông và cổ phiếu ưu đãi
- Chứng khoán nợ (rủi ro: ít), ví dụ: Tiền giấy, trái phiếu và giấy nợ
- Chứng khoán phái sinh (rủi ro: cao), ví dụ: Hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, quyền chọn và hoán đổi
Chứng khoán vốn là gì?
Chứng khoán vốn thể hiện quyền sở hữu của cổ đông một thực thể (công ty, ủy thác...). Chứng khoán vốn được biết đến nhiều nhất là cổ phiếu phổ thông, tức là cổ phiếu mà các nhà đầu tư cá nhân có thể mua hay bán trên các sàn chứng khoán.
Cổ phiếu phổ thông là gì?
Đây là loại cổ phiếu được mọi người đề cập đến đầu tiên khi họ nói về việc đầu tư chứng khoán. Cổ phiếu phổ thông thường được các nhà đầu tư mua / bán trực tiếp trên sàn giao giao dịch chứng khoán. Người sở hữu cổ phiếu này được gọi là cổ đông, có quyền được tham gia đại hội cổ đông, được bầu cử, biểu quyết các vấn đề liên quan đến công ty theo tỷ lệ sở hữu.
Ngoài ra, khi công ty kinh doanh có lãi, các cổ đông sẽ được chia lợi nhuận bằng hình thức chia cổ tức (có thể là cổ phiếu hoặc tiền mặt). Trong trường hợp công ty phá sản, giải thể thì cổ đông sẽ nhận lại các khoản tiền còn lại, khi công ty thanh toán xong các khoản nợ.
Đại hội cổ đông (Ảnh: freepik.com)
Cổ phiếu ưu đãi là gì?
Đây là loại chứng khoán có đặc điểm như cổ phiếu thường và trái phiếu. Người mua cổ phiếu ưu đãi sẽ là cổ đông của doanh nghiệp, tuy nhiên, về mặt cổ tức, cổ phiếu ưu đãi có sự khác biệt với cổ phiếu phổ thông, đó là cổ đông sở hữu sẽ được nhận một lượng cổ tức nhất định. Bên cạnh đó, mệnh giá của cổ phiếu ưu đãi khác với mệnh giá cổ phiếu phổ thông, điều này rất quan trọng vì mệnh giá có ý nghĩa trong hoạt động chia cổ tức.
Cổ đông nắm cổ phiếu ưu đãi luôn được nhận cổ tức đầu tiên và nếu doanh nghiệp không may bị phá sản thì họ là những người được chi trả trước, sau đó mới đến lượt cổ đông thường. Hơn nữa, cổ phiếu phổ thông không thể chuyển đổi thành cổ phiếu ưu đãi, trong khi cổ phiếu ưu đãi có thể chuyển đổi thành cổ phiếu phổ thông theo quyết định của đại hội cổ đông. Cổ đông nắm giữ cổ phiếu ưu đãi được gọi là cổ đông ưu đãi.
Chứng khoán nợ là gì?
Chứng khoán nợ được biết đến nhiều nhất là trái phiếu. Khi chúng ta sở hữu chứng khoán nợ, hay trái phiếu công ty, điều đó thể hiện chúng ta là chủ nợ của công ty. Khi chúng ta sở hữu chứng khoán nợ, thì xác lập chúng ta cho công ty vay và công ty phải có trách nhiệm hoàn trả (trừ trường hợp phá sản, mà không đủ tiền trả nợ) cho chúng ta. Chứng khoán nợ thể hiện số tiền cho vay, lãi suất, kỳ hạn, gia hạn...
Chứng khoán nợ ngoài sản phẩm chính là trái phiếu (trái phiếu chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp), thì còn có chứng chỉ tiền gửi (CD), chứng khoán được thế chấp. Chứng khoán nợ sẽ được trả lãi thường xuyên, bất chấp công ty hoạt động tốt hay xấu. Và được ưu tiên thanh toán trước nhất trong trường hợp công ty phá sản.
Chứng khoán phái sinh là gì?
Chứng khoán phái sinh là hình thức phức tạp nhất. Chứng khoán phái sinh là các công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở.
Chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi và/hoặc nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng đối với việc thanh toán và/hoặc chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa thuận trước vào một thời điểm nhất định trong tương lai. Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh có thể là hàng hóa như nông sản, kim loại,... hoặc công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất,...
Phân tích chứng khoán (Ảnh: freepik.com)
Chứng khoán phái sinh bao gồm 4 loại chính:
Hợp đồng kỳ hạn:
Là một thỏa thuận giữa hai bên tham gia để mua và bán một loại tài sản ở một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước ngay ở thời điểm hiện tại
Hợp đồng tương lai:
Là hợp đồng kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán
Hợp đồng quyền chọn:
Bao gồm quyền chọn mua và quyền chọn bán. Người nắm giữ hợp đồng quyền chọn có quyền, nhưng không có nghĩa vụ, mua hoặc bán một loại tài sản cơ sở tại một thời điểm nhất định trong tương lai theo mức giá được xác định trước. Người bán hợp đồng có nghĩa vụ thực hiện giao dịch khi người nắm giữ hợp đồng chọn thực hiện quyền.
Hợp đồng hoán đổi:
Là một thỏa thuận giữa hai bên về việc hoán đổi các dòng tiền phát sinh từ các công cụ tài chính trong tương lai. Hợp đồng sẽ quy định rõ thời điểm hoán đổi dòng tiền và phương pháp tính toán cụ thể.
Thị trường chứng khoán là gì?
Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra các giao dịch mua bán trao đổi các loại chứng khoán. Các quan hệ mua bán trao đổi này làm thay đổi chủ sở hữu của chứng khoán, thông qua đó làm thay đổi chủ sở hữu của công ty.
Thị trường chứng khoán không giống với các thị trường các hàng hóa thông thường khác vì hàng hóa của thị trường chứng khoán là loại hàng hóa đặc biệt, là quyền sở hữu của các nhà đầu tư. Như vậy, bản chất của thị trường chứng khoán là thị trường thể hiện mối quan hệ giữa cung và cầu của vốn đầu tư, giá cả của chứng khoán chứa đựng thông tin về chi phí vốn hay giá cả của vốn đầu tư.
Thị trường chứng khoán (Ảnh: freepik.com)
Vai trò của thị trường chứng khoán đối với nền kinh tế
Một thị trường chứng khoán phát triển có tác động hỗ trợ cho nền kinh tế phát triển. Chúng ta có thể thấy điều này qua thị trường tài chính các nước phát triển. Chứng khoán giúp cho những người có tiền tìm đến những nơi cần vốn để đầu tư.
Thị trường chứng khoán giúp các nhà đầu tư dễ dàng nhìn thấy những công ty nào hoạt động tốt, công ty nào không hiệu quả. Từ đó nguồn vốn sẽ được đẩy vào những công ty phát triển, giúp những công ty đó mở rộng hoạt động kinh doanh và thúc đẩy nền kinh tế.
Tổng kết
Chứng khoán và thị trường chứng khoán đang trở thành một trong lĩnh vực đầy hứa hẹn tại Việt Nam. Thị trường chứng khoán là một kênh đầu tư hấp dẫn với tỷ suất sinh lời và mức lợi nhuận cao hơn so với gửi tiền tiết kiệm để nhận lãi suất ngân hàng, tuy nhiên, thị trường chứng khoán là một kênh đầu tư có tính rủi ro cao, đòi hỏi cần phải có đầy đủ những kiến thức cũng như cách đầu tư vào chứng khoán là điều hết sức cần thiết để đạt hiệu quả cao.
Hy vọng rằng qua bài viết trên đây đã giúp bạn phần nào hình dung được về chứng khoán là gì và thị trường chứng khoán hoạt động như thế nào.
